Γεια σας, είμαι ο Carlos Pérez Marín, από το Πανεπιστήμιο της Κόρδοβα και σε αυτό το μάθημα θα ασχοληθούμε με ορισμένα ζητήματα που σχετίζονται με τα συστήματα παραγωγής για μικρά μηρυκαστικά, με ιδιαίτερη έμφαση στα πρόβατα.
Οι εκμεταλλεύσεις μικρών μηρυκαστικών προσφέρουν ποικίλα προϊόντα στη βιομηχανία (κρέας, γάλα, δέρματα κλπ). Μπορούν να εκμεταλλευτούν φυσικούς πόρους και βοσκότοπους που δεν είναι απευθείας κερδοφόροι για τη γεωργία και να τους μετατρέψουν σε πηγή πρωτεϊνών υψηλής θρεπτικής αξίας για τον άνθρωπο. Επιπλέον, τα μικρά μηρυκαστικά έχουν υψηλή προσαρμοστική ικανότητα και μπορούν να ζουν σε άγονες ή ημιάνυδρες περιοχές. Η παραγωγή τους πρέπει να συνδέεται με τις αγροτικές περιοχές, να κρατά τους ανθρώπους στην περιοχή και να αντιστέκεται στην ερημοποίηση. Τέλος, έχουν θετική επίδραση στην οικολογία και ευνοούν τη λίπανση και τη διάδοση των σπόρων, ενώ επίσης καθαρίζουν την πλεονάζουσα βλάστηση στα δάση.
Η ετήσια αναφορά του FAO το 2018 κατέγραψε περίπου 1200 εκατομμύρια άτομα προβάτων σε όλον τον κόσμο. Η Ασία είναι ο κύριος παραγωγός, ακολουθούμενη από την Αφρική και, σε μεγάλη απόσταση, από την Ευρώπη. Γενικά, η παραγωγή προβάτων αυξήθηκε περίπου κατά 16%, αλλά αντίθετα, ο αριθμός των ατόμων μειώθηκε περίπου κατά 18% στην Ευρώπη.
Σε εκτατικά παραγωγικά συστήματα, τα ζώα εκτρέφονται ή βόσκουν σε μεγάλους βοσκότοπους, οι οποίοι μπορεί να είναι περιφραγμένοι ή όχι. Τα ζώα είναι περιορισμένα κατά τη διάρκεια της νύχτας για έλεγχο και προστασία, αλλά χορηγούνται ελάχιστα ή καθόλου συμπληρώματα ζωοτροφών. Τα συστήματα αυτά υιοθετούνται συχνότερα σε άγονες ή ημιάνυδρες περιοχές. Χρησιμοποιούνται φυλές προσαρμοσμένες στις εκάστοτε περιβαλλοντικές συνθήκες, κυρίως τοπικές και αυτόχθονες, και η παραγωγή είναι γενικά χαμηλή, αφού βόσκουν σε περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση αποκλειστικά σε αυτοφυή βλάστηση. Οι εκτροφές αυτές πρέπει να στοχεύουν κυρίως στην παραγωγή κρέατος και, δευτερευόντως, μαλλιού.
Ωστόσο, σε άλλους τύπους συστημάτων (παραγωγικά πιο προηγμένων), γεωργικά υπολείμματα από καλλιέργειες, μετά τη συγκομιδή, χρησιμοποιούνται για τη διατροφή των ζώων (κυρίως κατά την ξηρή περίοδο), όταν η ποιότητα των βοσκοτόπων είναι μέτρια. Η πυκνότητα των ζώων πρέπει να είναι χαμηλή ή μεσαία. Αυτά τα ζώα έχουν συνήθως διάρκεια ζωής μεγαλύτερη από ό, τι στα εντατικά συστήματα. Συνήθως τα θηλυκά φτάνουν τα 10-12 και τα αρσενικά / κριάρια τα 4-6 χρόνια, οπότε το κόστος είναι μακροπρόθεσμα χαμηλότερο από ό, τι στο εντατικό σύστημα. Οι στόχοι σε αυτά τα συστήματα είναι η μείωση του κόστους ανά ζώο και ανά παραγωγική μονάδα.
Από την άλλη, έχουμε τα συστήματα εντατικής παραγωγής. Αυτά τα συστήματα προϋποθέτουν πρόσβαση σε βοσκότοπους κατά τη διάρκεια μέρους της ημέρας, με τη βόσκηση να γίνεται μετά τη συγκομιδή των καλλιεργειών, ενώ τα ζώα λαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους. Συνήθως, αυτά τα ζώα βρίσκονται σε περιοχές με υψηλό αγροτικό και οικολογικό δυναμικό, με συχνές βροχοπτώσεις. Η γενετική αξία αυτών των ζώων πρέπει να είναι υψηλότερη, με εξειδικευμένες φυλές για καθορισμένο παραγωγικό σκοπό. Η πυκνότητα των ζώων πρέπει να είναι μεσαία ή υψηλή.
Υπάρχει και ένα άλλο βιομηχανικό εντατικό σύστημα που βασίζεται στην τροφοδοσία σε φάτνη, χωρίς καθόλου βόσκηση. Σε αυτό, οι εκτροφές θα πρέπει να συνδέονται με βιομηχανίες μεταποίησης γάλακτος, κρέατος ή μαλλιού. Σε αυτή την περίπτωση, η σίτιση, η αναπαραγωγή, η επιλογή, η υγεία και η διαχείριση ελέγχονται αυστηρά. Η πυκνότητα των ζώων είναι υψηλή και η εκμετάλλευση πρέπει να διαθέτει προηγμένες εγκαταστάσεις και διαχείριση.
Στην Ισπανία, τα πιο συχνά συστήματα είναι η παραδοσιακή εκτατική παραγωγή (που περιλαμβάνει βόσκηση σε μικρές αποστάσεις), οι ημιεκτετατικές εκμεταλλεύσεις και τα στεγασμένα εντατικά συστήματα για την παραγωγή γάλακτος και κρέατος από επιλεγμένες φυλές προβάτων.
Στα εκτατικά συστήματα, τα ζώα δεν είναι σταβλισμένα και εκτρέφονται σε μεγάλες εκτάσεις, συνήθως περιφραγμένες, ενώ δεν παρέχεται συμπληρωματική σίτιση (εκτός ίσως από την περίοδο του καλοκαιριού). Αναμένεται ένας τοκετός ετησίως, δηλαδή χαρακτηρίζονται από χαμηλές αναπαραγωγικές αποδόσεις. Τα συστήματα χαρακτηρίζονται από χαμηλή κερδοφορία και χαμηλή υιοθέτηση τεχνολογικών λύσεων. Τα ζώα μπορούν να εκτρέφονται υπό σταθερή βόσκηση ή ποιμαντική, αν και ο αυστηρός νομαδισμός είναι εξαιρετικά σπάνιος στην Ισπανία.
Τα ημι-εκτατικά συστήματα προσφέρουν στέγαση στο κοπάδι όχι μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας αλλά και κατά την ημέρα, στο τέλος της κύησης και κατά τη διάρκεια της γαλουχίας. Η συμπληρωματική σίτιση παρέχεται σχεδιασμένα, με βάση τη φάση στην οποία βρίσκεται το κοπάδι και η διαχείριση της αναπαραγωγής είναι καλύτερη, με την εφαρμογή ορμονικών αγωγών (π.χ. κατά την άνοιστρη περίοδο). Η υιοθέτηση τέτοιων πρακτικών συνδέεται με βελτίωση των εγκαταστάσεων και καλύτερη κατάσταση της υγείας του κοπαδιού.
Τέλος, τα εντατικά συστήματα είναι λιγότερο συχνά στην προβατοτροφία και την αιγοτροφία. Απαιτούν υψηλότερο κόστος εγκατάστασης και λειτουργίας και υιοθετούνται συνήθως από μονάδες προσανατολισμένες στην παραγωγή γάλακτος. Οι φυλές που εκτρέφονται σε τέτοια συστήματα επιλέγονται περισσότερο με βάση την παραγωγική τους ικανότητα, και το αναπαραγωγικό και το γενετικό τους δυναμικό είναι πραγματικά πολύ σημαντικά. Τα ζώα δεν βόσκουν, διατρέφονται σταθερά σε ταιστρες, ενώ η εισαγωγή τεχνολογίας στις εκτροφές και η άριστη κατάσταση της υγείας του κοπαδιού είναι αποφασιστικής σημασίας.
Ορισμένοι παράγοντες που εμπλέκονται στην επιλογή του τύπου του συστήματος εκτροφής είναι το γενετικό υπόβαθρο (η φυλή), η αναπαραγωγή, η υγεία, οι δυνατότητες διατροφής και διαχείρισης, καθώς και οι απαιτούμενες εγκαταστάσεις.
Όλες οι φυλές δεν είναι παρόμοια προσαρμοσμένες για τα διάφορα παραγωγικά συστήματα και θα πρέπει να επιλέγονται ανάλογα με το γενετικό τους δυναμικό και τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Μπορούμε να επιλέξουμε αυτόχθονες (τοπικές) φυλές ή βελτιωμένες φυλές, ανάλογα με τον παραγωγικό προσανατολισμό αυτών των ζώων, (ικανότητα γαλακτοπαραγωγής, κρεοπαραγωγής ή μικτή), να διατηρήσουμε μία επιλεγμένη γενετική βάση στο κοπάδι, να επιλέξουμε στρατηγική αντικατάστασης των ζώων και να προχωρήσουμε σε πολιτικές γενετικής βελτίωσης με βάση βιολογικά και οικονομικά χαρακτηριστικά. Στα εντατικά συστήματα η τεχνητή σπερματέγχυση είναι ένα πολύ ενδιαφέρον εργαλείο.
Σχετικά με την αναπαραγωγή, όταν αποζητούμε τοκετούς συγχρονισμένους σε μία περίοδο του έτους, το ζευγάρωμα γίνεται κατά τη διάρκεια της οιστρικής περιόδου και οι τοκετοί ομαδοποιούνται με βασικό κριτήριο την τιμή του κρέατος. Λόγω της εποχικότητας της αναπαραγωγικής δραστηριότητας του προβάτου, η μοναδική δεύτερη ευκαιρία για γονιμοποίηση προκύπτει κατά τη διάρκεια του επόμενου μήνα. Το σύστημα αυτό απαιτεί την ύπαρξη μεγάλου αριθμού κριών, και αρκετό χώρο για να στεγαστούν όλες οι θηλάζουσες προβατίνες.
Όταν αποζητούμε τρείς τοκετούς σε δύο χρόνια, απαιτείται ο διαχωρισμός του κοπαδιού σε δύο ομάδες μία από τις οποίες θα βρίσκεται σε περίοδο ζευγαρώματος όταν η άλλη θα βρίσκεται στον τελευταίο μήνα της εγκυμοσύνης. Προφανώς, αυτό μπορεί να εφαρμοστεί μόνο σε εντατικά συστήματα.
Τέλος, ένα πολύ εντατικό πρωτόκολλο (Star System), μπορεί να αποζητά πέντε τοκετούς σε 3 χρόνια, αλλά η εφαρμογή του είναι πολύ απαιτητική. Τα ζώα γονιμοποιούνται (τεχνητή σπερματέγχυση ή φυσική οχεία) μετά από πρώιμο απογαλακτισμό, περίπου 45 ημέρες από τον τοκετό. Είναι απαραίτητος ο διαχωρισμός του κοπαδιού σε τρεις ομάδες: μία σε φάση σπερματέγχυσης/ ζευγαρώματος, μία σε φάση τοκετών και μία στο μέσο της κυοφορίας. Στην περίπτωση αυτή, είναι απαραίτητη η ύπαρξη επαρκούς σε αριθμό και γνώσεις ανθρώπινου δυναμικού.
Και μπορούμε να ρωτήσουμε: Ποια προϊόντα λαμβάνονται από πρόβατα; Αυτά τα ζώα προσφέρουν κρέας, γάλα, μαλλί και δέρμα, ενώ μπορεί να πωληθούν για αντικατάσταση. Η κοπριά μπορεί να θεωρηθεί ως προϊόν σε εντατικές εκμεταλλεύσεις.
Όσον αφορά την κρεοπαραγωγή, μπορεί να υπάρχει ζήτηση (κυρίως στην Κεντρική Ευρώπη) για ζώα με ελαφρά σφάγια, τα οποία προκύπτουν από αρνιά που θηλάζουν ή εκτρέφονται σε βοσκές ή σε στάβλους, όμως υπάρχει και ζήτηση για βαριά σφάγια (περίπου 20 κιλών), που προκύπτουν από ενήλικα ζώα που ή από αρνιά σε μεταγενέστερη φάση πάχυνσης.
Τα ελαφρά σφάγια προκύπτουν από αγροκτήματα με κύρια κατεύθυνση τη γαλακτοπαραγωγή. Τα αρνιά είναι κάτω των 30 ημερών, ζυγίζουν 10-12 κιλά και τρέφονται μόνο με βάση το γάλα (μητρικό ή τεχνητό υποκατάστατο).
Αντίθετα, τα βαριά σφάγια προέρχονται από αρνιά κρεοπαραγωγικής ή μικτής κατεύθυνσης που τρέφονται με βιομηχανικές ζωοτροφές. Ακολουθούνται δύο φάσεις για την παραγωγή τους. Πρώτα απ ‘όλα, τα ζώα τρέφονται με γάλα κατά τη διάρκεια 1-1,5 μηνών, αλλά έχουν πρόσβαση σε καλής ποιότητας σανό από τη δεύτερη εβδομάδα της ζωής τους. Στη συνέχεια, από 1,5 έως 2 μήνες τα ζώα τρέφονται με βάση pellets και το άχυρο, και ταξινομούνται ανάλογα με το βάρος, το φύλο και τη φυλή τους. Είναι σημαντικό να καθορίζεται με σαφήνεια ο στόχος του μέγιστου αριθμού των παραγόμενων αμνών, με βάση τη γονιμότητα και την παραγωγικότητα των θηλυκών αναπαραγωγής, την ορθή διαχείριση της υγείας και το στόχο της επίτευξης σφαγίου υψηλού βάρους, με βάση τον γονότυπο, τον ρυθμό ανάπτυξης, τους δείκτες μετατρεψιμότητας, τις προτιμήσεις της αγοράς, την ποιότητα του προϊόντος κλπ.
Σε σχέση με την παραγωγή γάλακτος, η εκτροφή και η γενετική επιλογή επηρεάζουν την ποιότητα και την ποσότητα, όπως παρατηρείται στον παρόντα πίνακα. Μπορείτε να δείτε ελληνικές, ισπανικές, σερβικές και τουρκικές φυλές προβάτων. Έχουν διαφορετική παραγωγή γάλακτος με ποικίλη περιεκτικότητα σε λιπαρά, πρωτεΐνες και λακτόζη, ανάλογα με την εκτροφή. Άλλοι παράγοντες που εμπλέκονται είναι η σωματική κατάσταση, η φάση γαλουχίας, η ηλικία, οι διαδοχικοί τοκετοί και ο αριθμός των αμνών που γεννιούνται, ο απογαλακτισμός, η σίτιση και η διατροφή, η υγεία ή η ρουτίνα αρμέγματος.
Τέλος, το μαλλί είναι ένα ακόμη προϊόν από τα πρόβατα. Το μαλλί είναι μία από τις φυσικές υφαντικές ίνες που χρησιμοποιεί η βιομηχανία. Μπορείτε εδώ να παρατηρήσετε την παραγωγή μαλλιού προβάτου στον κόσμο. Η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και η Κίνα είναι οι κύριοι παραγωγοί στον κόσμο. Το μαλλί δεν προσφέρει σημαντική κερδοφορία στους αγρότες και παρατηρούνται μεγάλες διαφορές ανάλογα με την λεπτότητα, το μήκος ή το χρώμα της τρίχας.
Ανακεφαλαιώνοντας: υπάρχουν διαφορετικά συστήματα εκτροφής προβάτων, τα οποία συνδέονται με οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους και, φυσικά, με την περιοχή ή το μέγεθος της εκμετάλλευσης.